कृतज्ञता

‘मन करा रे प्रसन्न, सर्व सिद्धीचे कारण’ असं आपल्या तुकाराम महाराजानी सांगून ठेवलं आहे. हे प्रसन्न मन हे सिद्धीचं साधनही होवू शकतं.

मन गुरु आणि शिष्य । करि आपुलेंचि दास्य ।

प्रसन्न आपआपणास । गति अथवा अधोगती ।।

असं मन प्रसन्न करण्याचं एक कारण काल घडलं.  प्रिय मित्र आत्माराम परब यांनी वेबीनारची लिंक पाठवली आणि पावणे दोन तासांची एक मैफिल जमून गेली. श्री. विभास जोशी (https://pragatileadership.com/team/vibhas-joshi) यांनी या वेबीनारची आखणी आणि सुत्र संचालन केलं होतं. अनेकदा ऐकलेले मुद्दे पण या नेमक्या वेळी खुप छान आणि सुत्रबद्धरितीने त्यानी मांडले आणि मनातली जळमटं दूर करून टाकली. त्यांचा  कृतज्ञता (Gratitude) व्यक्त करणे हा मुद्दा खरच खूप भावला. महिन्याभराच्या बंदमधून पुढल्या किती ते माहित नसलेल्या बंदकडे वाटचाल होत असताना स्थिरचित्त कसं रहावं आणि का रहावं हे ते जाता जाता सांगून गेले. म्हणाले कितीतरी कारणं असतील ज्यासाठी आपण आभार मानले पाहिजेत, कृतज्ञता व्यक्त केली पाहिजे. आत्माने अशा अनेक गोष्टीत मला सहभागी करून घेतलं आहे खरंच मी त्याच्या प्रती कृतज्ञ आहे.      

कशाबद्दल कृतज्ञ असलं पाहिजे याची यादीच करायाला घेतली तर.... असा विचार केला आणि कितीतरी गोष्टी नजरेसमोर येवू लागल्या. जिवाभावाची माणसं बरोबर आहेत, रहायला घर आहे, जेवण मिळतय, वेगवेगळे पदार्थ करून बघता येत आहेत, विशेष म्हणजे प्रकृती उत्तम आहे, चावलेलं गिळता येतं, खाल्लेलं पचतय, पाय घरात असलेतरी ते चालताहेत, या लॉकडाऊनमधून बाहेर पडून पुन्हा नक्की भभारी घेऊ अशी खात्री आहे, आपण एकमेकांना मोबाईलवर पाहू शकतो; बोलू शकतो, राहून गेलेलं वाचन पुर्ण करू शकतो, शोशलमिडीयाचा वापर करू शकतो, छंद जोपासता येताहेत, याही परिस्थितीत हसू फुलवणारे मित्र आहेत, पक्षी आकाशात उडताहेत, जग थांबलेलं नाही, आपल्या जिवावर उदार होवून डॉक्टर; परिचारीक, पोलिस, सफाई कर्मचारी, किराणा दुकानदार, भाजीवाले, दुधवाले, औषध दुकानदार इ. सगळे आपल्याला सेवा पुरवत आहेत, लहान मुलं निरागसपणे हसताहेत, मुख्य म्हणजे आशा आणि जिद्द कायम आहे, देव पळालेले नसून कुणीतरी काळजी घेतय, मन मोकळं करायला मित्र नातेवाईक आहेत, गाणी-गोष्टी ऐकू शकतो, व्यायाम- योगासनं करयला भरपूर वेळ आहे,  ध्यान लावू शकतो, कुटुंबाला वेळच वेळ देवू शकतो ही यादी आणखी वाढवू शकतो या सगळ्या गोष्टींबद्दल  मी आज  कृतज्ञ आहे. घरात बंद झालो असलो तरी आनंदी आहे. कोरोनावर उपाय सापडेलच पण त्याला मनावर स्वार व्हायला द्यायचं नाही हे आपल्या हाती आहे.    

‘राजास जी महाली‘ ही संत तुकडोजी महाराजांची कविता लहानपणी शिकलो होतो त्या कवितेचा अर्थ आत्ताकुठे समजू लागलाय. त्यातली ‘पाहून सौख्यं माझे, देवेंद्र तोही लाजे’ ही ओळ मनाला भावली.            

नरेंद्र प्रभू 

जंगलची वाट - काझिरंगा

काझिरंगा.... लहानपणी भूगोलाच्या पुस्तकात वाचलेलं हे राष्ट्रीय उद्यान पहिल्यांदा पाहिलं ते नोहेंबर २००५ मध्ये. आसामच्या विद्यार्थी आंदोलनानंतर राजकीय स्थिती बदलली असली तरी पुन्हा बाबाची संध्या मुळावर आल्यासारखा प्रकार होता. बॉम्बस्फोट, बंद चालूच होते आणि त्या रणधुमाळीतच बायको मुलीसह पुर्वांचलाचा २१ दिवसांचा दौरा करायचं ठरवलं आणि आम्ही निघालोही. कोलकाता, गुवाहाटी फिरत होतो तरी काझिरंगाला पोहोचल्यावर मुक्कामाला आल्यासारखं वाटलं, कारण बाकीची जमतील ती ठिकाणं पहायची पण काझिरंगा बघायचंच असं नक्की केलं होतं. संघ्याकाळी सात सव्वासातला मिट्ट काळोखात काझिरंगाच्या बोनानी लॉजमध्ये पोहोचलो तेव्हा या जंगलाचं स्वरूप लक्षात आलं नव्हतं. कारण त्या आधी दोन तासांचा प्रवास हा काळोखातच झाला होता.

दुसर्‍या दिवशी वरच्या छायाचित्रात दाखवलेल्या वाटेने काझिरंगात प्रवेश केला आणि अजून त्यामधून बाहेर पडता आलेलं नाही. या जंगलाने मनात घर करून ठेवलयं. पुढे अनेकदा आत्माराम परब यांच्याबरोबर इथे जात राहिलो. प्रत्येक वेळी हे जंगल नव्याने उलगडत जातं. हत्तीच्या उंचीचं गवत असलेल्या या नॅशनल पार्कमध्ये रान हत्ती, वाघ, हरणं असे अनेक प्राणी असले तरी इथला राजा आहे तो एकशिंगी गेंडा. त्याचं दर्शन झालं आणि तो पुन्हा पुन्हा वेगवेगळ्या रुपात दर्शन देत राहिला. पहिल्यांदा पाहिला तो हत्तीवरून सफारी करताना, नंतर संध्याकाळच्यावेळी एका मचाणावर चढण्यासाठी जात असताना काही कळायच्या आत अगदी चार हाताच्या अंतरावर दोन धुडं अचानक सामोरी आली आणि मागोमाग गार्डने घायीघायीत पुन्हा जीपमध्ये बसण्याची सुचना केली. एवढा जवळ आलाय तर फोटो घेवूया असं वाटत होतं पण त्या पेक्षा जिवाची भिती वाटत असल्याने मागे सरलो. पण त्या दिवशी त्याने सर्वांग दर्शन द्यायचं ठरवलं असावं, सुर्य अस्ताला गेल्याने आम्ही माघारी परतताना जीप थांबली कारण गेंड्याचं धुड वाटेलगतच आपल्याच नादात चाललं होतं. आता तर फ़ोटो घेतलेच शिवाय व्हिडीओही घेतला. व्हिडीओ काढातोय म्हटल्यावर त्याने रस्ता ओलांडताना सगळ्या पोज दिल्या. काझिरंगाची भेट सार्थकी लागली. 

                                            

जंगलची वाट - ताडोबा

ही ताडोबामधली वाट, हो वाटच... रस्ता म्हणायला इथे माणसाने केलेल्या खुणांपेक्षा जनावरांनी केलेल्या खुणांच जास्त, त्याचंच राज्य आहे तिथे. आपल्यासारख्या माणसांना तिथे खाणाखुणांनीच बोलायचं असतं आणि काही दिसलं की आsssवासायचा असतो. आता यातल्या खाणाखुणा करायच्या सुचना आमचे टुर लिडर रत्नदीप पाटील यांनी दिल्या होत्या तर आsssवासणे हे आपसूकच व्हायचं. असो, तर ताडोबाच्या जंगलात फिरत असताना त्या दिवशी नशीबाने आमची जीप बंद पडली आणि इतरांपेक्षा काहीतरी वेगळा अनुभव घ्यायची संधी मिळाली. जीपमध्ये झालेला बिघाड दुरुस्त करेपर्यंत आम्हाला खाली उतरावं लागलं, एरवी मात्र असं उतरायला परवानगीच नसते. भर दुपारी त्या वाटेवर वाळलेल्या पाल्यापचोळ्यात पाय ठेवला आणि जंगलाने संवाद सुरू केला. मातीची न तुडवलेली ढेकळं बोलू लागली. आम्हाला असे अचानक आपल्या जागेवर उतरलेले पाहून काळतोंडी माकडं आणि त्याची वात्रट पोरं हातातली कामं टाकून का...य? अश्या भावनेने पाहू लागली आणि नंतर य:किंचीत मानव अशा नजरेने आमच्याकडे दुर्लक्ष करती झाली. चार दोन हरणं थोडी थबकली आणि जरा अंतर राखून चरायला लागली. कोतवालाने (Drongo) तर लक्षच दिलं नाही. एरवी गावी कोकणात आम्ही याला किरकावळा म्हणायचो त्यानेही एखादा कटाक्षही टाकला नाही किंवा विविध आवाज काढण्याच्या आपल्या कलेने इतर वन्यजिवांना काही सांगितलंच असेल तर ते आम्हाला कसलं कळणार? या सगळ्याचं काही वाटून न घेता काही फोटो काढले आणि मार्गस्थ झालो. मुक्कामावर आल्यानंतर मात्र आमचा रुबाब बघण्यासारखा होता, कारण आम्ही पुन्हा माणसात आलो होतो. इथे दुर्लक्षण्याची पद्धत वेगळी असते.  

                                      

चांदणं वेडा गाव

हिर्‍यासारखा हिरवळीतला हवाहवासा गाव
टिपूर चांदणे अजून पडते, हलते आहे नांव

कशी कुणी अन कधी खोदली इवलीशी ही बाव

डोंगर कापीत कुणी काढला रस्ता इथला राव?

खळखळ वाहे झरा येथला नाही त्याला ठाव

तळ्यात डुंबत इथली कमळे हसत खेळती डाव

आनंदाने आंबा डोले नाही त्याला हाव

स्वागत करतो सकल जनांचे रंक असो वा राव

माड-फोफळी चवर्‍याढाळीत म्हणती दिवा लाव   

देवळातली घंटा जागवी मनातला सद् भाव

धुक्यात दडला असे पहुडला चांदणं वेडा गाव

मनात हुरहुर, करतो काहूर  हवाहवासा गाव