छत्तीसगढ : भाग ९ - बस्तरचा दसरा महोत्सव

रथाचं चाक आकार घेताना

७५ दिवस चालणारा बस्तर दसरा बस्तरचा दसरा महोत्सव हा जगातील सर्वात मोठा उत्सव म्हणून ओळखला जातो. असे मानले जाते की या अनोख्या उत्सवाची सुरुवात १३ व्या शतकात बस्तरचे चौथे राजा राजा पुरुषोत्तम देव यांच्या कारकिर्दीत झाली. दसरा उत्सव स्थानिक देवतांचा आणि देवी दंतेश्वरीचा उपासना सन्मान सोहळा म्हणून साजरा केला जातो. येथील लोक भगवान रामाने रावणावर मिळवलेल्या विजयाचे प्रतीक म्हणून दसरा साजरा करतात आणि स्थानिक देवी माँ दंतेश्वरीची पूजा करून तिची सेवा करतात. काही आदिवासी समुदाय निसर्गाने प्रेरित होऊन त्यांच्या देवतांची त्यांच्या असंख्य रूपांची पूजा करतात. बस्तर दसऱ्याची तयारी जुलैच्या अखेरीस येणाऱ्या श्रावण महिन्यातील मावळत्या चंद्रापासून किंवा कृष्ण पक्षापासून सुरू होते आणि हा उत्सव अश्विनच्या तेजस्वी पंधरवड्यापासून (ऑगस्ट ते ऑक्टोबर दरम्यान) १३ व्या दिवसापर्यंत चालू राहतो. बस्तरच्या राजघराण्याद्वारे हा उत्सव आयोजित केला जातो. जगदलपूरचे रस्ते उत्साहाने आणि उत्साहाने भरलेले असतात आणि लोक पारंपारिक पोशाख परिधान करून, नाचत आणि ढोलकी वाजवत त्या समाविष्ट होतात. बस्तरच्या अनेक गावांमधून आलेले सुतार दरवर्षी रथ तयार करतात. पुरीच्या जगन्नाथाच्याच प्रमाणे हा उत्सव आणि रथ साजरा केला जातो. सुंदर सजवलेला एक भव्य दुमजली रथ ४०० हून अधिक लोक रस्त्यावरून खेचत नेतात. उत्सवाचे शेवटचे १० दिवस प्रेक्षणीय असतात, ज्यामध्ये असंख्य आदिवासी विधी केले जातात, ज्याचा शेवट पुष्प रथ परिक्रमा आणि भितर रैनीमध्ये होतो.

रथ

आताच्या काळात अनेक उत्सव शहरी आणि आधुनिक  पद्धती स्वीकारत असताना मात्र हा उत्सव धार्मिकदृष्ट्या आदिवासी रीतिरिवाजांचे पालन करतो आणि त्यांची शुद्धता आणि पारंपारीक रिती रिवाजा प्रमाणे साजरा होतो. 

देवतांचे मुखवटे