छत्तीसगढ - भाग ३

कांकेर आणि चारामा रॉक पेंटिंग्ज

चारामा रॉक पेंटिंग्ज

चारामा रॉक पेंटिंग्ज

रामायण आणि महाभारतानुसार कांकेर एकेकाळी दंडकारण्य नावाच्या घनदाट जंगली प्रदेशाचा भाग होते आणि नंतर बस्तरचा जुना जिल्हा म्हणून ओळखले जाणारे एक स्वतंत्र संस्थान होते. कांकेर हे नाव कंक ऋषींपासून आले आहे, ज्यांच्या नावावरून कांकेर जिल्ह्याचे नाव पडले आहे. कांकेर हे ब्रिटिश राजवटीत एक संस्थान होते. १९९८ मध्ये कांकेरला स्वतंत्र जिल्हा म्हणून मान्यता मिळण्यापूर्वी ते जुन्या बस्तर जिल्ह्याचा एक भाग होते.

कांकेरमध्ये मारिया, ओझा, मुरिया, भत्रा, गोंड अशा विविध जमाती राहतात आणि त्यांची कला आणि संस्कृती पर्यटकांना आकर्षित करते.

छत्तीसगडमधील कांकेर जिल्ह्यातील चारामा आणि आसपासच्या गुहांमध्ये प्राचीन दगडी चित्रे सापडली आहेत, ज्यात गोल डोके असलेल्या, चेहऱ्याशिवाय, सूटसारखे कपडे घातलेल्या आणि उडत्या तबकड्यांसारख्या डिस्क-आकाराच्या वस्तू बाळगणाऱ्या मानवी आकृत्या दाखवल्या आहेत. स्थानिक लोककथांमध्ये या चित्रांचा संबंध "रोहेला लोक", आकाशातून खाली येणारे लहान प्राणी, असे म्हटले आहे. ही चित्रे कदाचित सुरुवातीच्या मानवांच्या जीवनाबद्दल, त्यांच्या श्रद्धांबद्दल आणि त्या काळातील संस्कृतीबद्दल अंतर्दृष्टी देतात. असं म्हटलं जात असलं तरी  पुरातन काळातील आदि वासी शिरस्त्राण आणि तीर कमान घेऊन जात असताना कसे दिसत असतील त्याचं त्या काळात केलेलं हे चित्रण आहे असं प्रत्यक्ष पाहून वाटलं.  

ही चित्रे बस्तर प्रदेशात अस्तित्वात असलेल्या एका प्रगत पाषाणयुगीन संस्कृतीकडे निर्देश करतात. ही चित्रे इतर गुहा चित्रांप्रमाणेच त्या काळातील जीवनशैली, धार्मिक विधी आणि सामाजिक क्रिया कलापांबद्दल माहिती देतात.

भारतीय रॉक पेंटिंग्ज आणि प्रागैतिहासिक कलेच्या अभ्यासासाठी हा प्रदेश एक महत्त्वाचा स्थळ आहे.

 

क्रमश:

नरेंद्र प्रभू