छत्तीसगढ - भाग ५ – केशकाल व्हाली – टाटामारी

 

केशकाल  व्हाली

कांकेरहून  बस्तर जिल्ह्यात जाताना लागणारी केशकल  व्हॅली मन मोहित करतेच.  छत्तीसगढ मध्ये प्रवेश केल्यापासून रस्त्याच्या दोन्ही बाजूला दूरवर पसरलेली भातशेती आणि मक्याचं डुलणारं हिरवंगार शेत, कित्येक किमी पसरलेला हा सपाट सुपीक प्रदेश पाहून ताजंतवानं व्हायला होतं पण माझ्यासारख्या सह्याद्रीतल्या माणसाला सस्तत डोंगरांची आठवण येत राहाते. इतक्यात दूरवर उंच डोंगर रांगा दिसायला आलतात आणि केशकल  व्हॅलीची चाहुल लागते. घनदाट जंगलामधून एका मागोमाग १२ नागमोडी म्हणण्यापेक्षा जिलेबीसारखी वळणं पार करत आपण टाटामारी या उंच ठिकाणी येतो आणि मागे गेलेल्या दर्‍या-डोगरांचं विहंगम दर्शन टाटामारी व्ह्यु पॉईंट वरून होतं. उंचावरून केशकल  व्हॅलीचं नममोहक रुप न्याहाळताना हिरव्या रंगाच्या अनेकविध छाटां ल्यालेली धरती पाहून मन आल्हादाने भरून जातं. पक्षांचा किलबिलाट आणि सुखद हवा सहलीचा आनंद द्विगुणीत करतात. पहिल्यांदाच बस्तरला भेट देणाऱ्यांसाठी हे अतिशय खास क्षण असतात.

छत्तीसगडचा बस्तर विभाग त्याच्या नैसर्गिक सौंदर्यासाठी प्रसिद्ध आहे. त्यातील वनस्पती, प्राणी, टेकड्या, नद्या, धबधबे, आदिवासी लोक आणि पाककृती पर्यटकांना मोहित करतात. बस्तर विभागातील कोंडागाव जिल्ह्यात स्थित केशकल व्हॅली या प्रदेशाचे प्रवेशद्वार मानले जाते. ही केशकल व्हॅली बस्तर प्रदेशाला छत्तीसगडच्या इतर अनेक भागांशी जोडते.

केशकल व्हॅली कोंडागाव आणि कांकेर दरम्यान राष्ट्रीय महामार्ग ३० वर स्थित आहे. केशकल व्हॅली त्याच्या घनदाट जंगलांसाठी

, सुंदर टेकड्या, वळणदार रस्ते आणि नैसर्गिक सौंदर्यासाठी प्रसिद्ध आहे. छत्तीसगड राज्यात, केशकल व्हॅलीला तेलिन व्हॅली आणि बारा भंवर असेही म्हणतात, ज्याचा अर्थ बारा वळणं आहेत. पर्यटनाच्या दृष्टिकोनातून बस्तरमधील केशकल व्हॅलीला नैसर्गिक सौंदर्याचे प्रवेशद्वार मानलं जातं. फुलांची दरी म्हणून ओळखले जाणारं नैसर्गिक सौंदर्याच्या खजिन्याने सजलेलं केशकल व्हॅली वेगवेगळ्या आकाराच्या टेकड्यांनी वेढलेलं आहे, जणू काही हे ठिकाण बस्तर मध्ये आगमन झाल्यावर पर्यटकांचं स्वागत करतं.

केशकल खोऱ्याचं बांधकाम १८७९ मध्ये सुरू झालं. तथापि, डोंगरातून मार्ग कोरण्याचं काम १८९० मध्ये पूर्ण झालं. या मार्गाच्या निर्मितीमुळे बस्तरचा भागाचा बाह्य जगाशी संपर्क झाला. या खोऱ्याच्या बांधकामाला सुमारे १० ते ११ वर्षे लागली. खरं तर, १८९० मध्ये, केशकल गावाचा परिसर पूर्णपणे जंगलांनी आणि झुडपांनी व्यापलेला होता. तिथे ना गाव होते ना वस्ती. पुढे जाणारा मार्ग प्रचंड पर्वतांनी पूर्णपणे अडवला होता. बस्तर राज्य बाहेरील जगाशी जोडता यावे म्हणून या डोंगरातून मार्ग काढण्याचा निर्णय घेण्यात आला.

ही दरी अंदाजे ५ किमी लांब आहे, बारा वळणे चढल्यानंतर शेवटी सीता पंचवटी आहे. येथील आदिवासी समुदायाची जीवनशैली, त्यांची कला, हस्तकला आणि उत्सव पर्यटकांना आकर्षित करतात. ही दरी आदिवासी संस्कृती आणि परंपरा प्रदर्शित करण्यासाठी एक महत्त्वाचे ठिकाण आहे. केशकल खोऱ्याला 'फुलांची दरी' असेही म्हणतात. येथील विविध फुलांचे सौंदर्य आणि सुगंध पर्यटकांना मंत्रमुग्ध करतो. दरीच्या सर्वात उंच ठिकाणी असलेले सीता पंचवटी हे एक प्रसिद्ध ठिकाण आहे.

केशकल व्हॅलीला भेट देण्याचा सर्वोत्तम काळ ऑक्टोबर ते मार्च दरम्यान असतो, जेव्हा हवामान आल्हाददायक आणि थंड असतं.

क्रमश:

नरेंद्र प्रभू