छत्तीसगढ - भाग ४ - नारायणपाल मंदिर

नारायणपाल मंदिर

छत्तीसगडच्या बस्तर जिल्ह्यातील इंद्रावती आणि नारंगी नद्यांच्या संगमाजवळ असलेले नारायणपाल मंदिर हे ११ व्या शतकात चिंदक नाग राजवंशाच्या राणी मुमुंडा देवी यांनी बांधलेले एक ऐतिहासिक विष्णू मंदिर आहे. भारताच्या खजुराहो मंदिराच्या समकालीन, नारायणपाल मंदिर हे संपूर्ण बस्तर जिल्ह्यातील एकमेव मंदिर आहे जिथे भगवान विष्णूची मूर्ती आहे. ज्याच्या स्थापत्यातून नागर आणि चालुक्य शैलीचा प्रभाव दिसून येतो. मंदिराच्या गर्भगृहात काळ्या दगडापासून बनवलेली चार हात असलेली विष्णू मूर्ती आहे. हे मंदिर एक महत्त्वाचे पुरातत्वीय स्थळ आहे आणि त्याच्या स्थापत्य आणि ऐतिहासिक महत्त्वामुळे ते पर्यटकांना आकर्षित करते.

नारायणपाल मंदिर हे बस्तरच्या वारशातील सांस्कृतिक, ऐतिहासिक आणि आध्यात्मिक मूल्यांसाठी प्रसिद्ध आहे. जगदलपूरच्या वायव्येला, चित्रकोट धबधब्याच्या शेजारी वसलेले, नारायणपाल नावाचे गाव इंद्रावती नदीच्या दुसऱ्या बाजूला वसलेले आहे. या गावात एक प्राचीन भव्य विष्णू मंदिर आहे जे १,००० वर्षांपूर्वी बांधले गेले होते आणि एक सुंदर स्थापत्य कलाकृती आहे. विष्णू मंदिराच्या स्थापनेनंतर, जवळील एका लहानशा गावाचे नाव नारायणपूर ठेवण्यात आले; दरम्यान, ते नारायणपाल म्हणून ओळखले जाऊ लागले.

भारताच्या खजुराहो मंदिराच्या समकालीन, नारायणपाल मंदिर हे संपूर्ण बस्तर जिल्ह्यातील एकमेव मंदिर आहे जिथे भगवान विष्णूची मूर्ती आहे. चिंदक राजवंशातील राणी मुमुंडादेवी यांनी बांधलेले, नारायणपाल मंदिर चालुक्य शैलीच्या स्थापत्यकलेचा प्रभाव दाखवते.

 क्रमश:

नरेंद्र प्रभू